Zazalar |
Toplam nüfus |
1,5 - 2 milyon |
Önemli bölgeler |
Dil(ler) |
Din(ler) |
İlgili etnik gruplar |
Zazalar'ın etnik kimliği üzerine iddialar
Zazalar'ın sınıflandırılması politik bir tartışma konusudur. Bu tartışmada üç grup ve tezleri mevcuttur. Birinci grup Zazaları başlı başına ayrı bir etnisite olarak görmekte; ikinci grup Zazaları Kürt olarak saymakta; Üçüncü grup ise Zazaları Türk olarak değerlendirmektedir.Zazaların zaza olduğunu iddia edenler
Zazalarınetnik aidiyet konusunda dil bazında yapıldığı kadar derin olmasa da, Avrupa'da yayınlanan dört tane doktora tezinde, Zazalar'ın Kürtler'den ayrı bir etnisite olduğu belirtilmiş, üzerine durulmuştur. Çıkan dört tane doktoranın yazarları Kahraman Gündüzkanat, Hüseyin Çağlayan, Gülsün Fıran, Kazım Aktaş Zazalar üzerine bölümlerde etnisite konusuna da değinmişlerdir. Ayrıca etnolog P. A. Andrews'ın Türkiye'de etnik gruplar adlı kitabında da Zazaları başlıbaşına Alevi ve Sünni diye bit etnik grup olarak göstermektedir.Diğer görüşlerin aksine pekçok tarihçi tarafından en ciddi savunulan tezdir. Ülkemizde Özellikle tarihçi Prof.Dr. Halaçoğlu tarafından dillendirilen bu teze göre Zazalar Kürt ya da Türk değildir. Zazaca da zannedildiği gibi Kürtçenin bir lehçesi değildir.[9] Bu tez, özellikle zazaca bilenler tarafından "kürtlerle birbirimizi anlayamıyorsak kürtle aynı kökenden geldiğimiz iddiası komiktir şeklinde kabul görmektedir [10]
Ayrıca Abdülmelik Fırat tarafından da bir röportaj sırasında "zazaların kürt olmadığı, onların ayrı bir millet olduğu" ifade edilmiştir. [11]
Gerçekten İran dil bilimi İranolojiye göre de Zazaca kesinlikle Kürt dil ailesinden sayılamaz. Zazacayı başlı başına bir dil olarak ilk kabul eden tarihçi ise Oskar Mann dır. Oscar Mann, bunu Die Mundarten der Zâzâ adlı eserinde kanıtlarıyla dile getirmektedir.[12]
Oskar Mann’dan önce ise Peter Lerch (1856) , Friedrich Müller (1864), F. C. Andreas, Albert van Le Coq (1901) gibi araştırmacı ve dilbilimcilerin eserlerinde de Zazaca hakkında folklorik yazın derleyip kısmen analiz de etmişlerdir. [13]
Zazaların Kürt ya da Türk olmadığını en büyük kanıtı ise konuştukları dil olan Zazacadır: Zazaca, Hint-Avrupa dil ailesinin İrani diller gurubun Kuzey-Batı koluna dahildir. Beluçi, Gorani ve Sengseri dilleriyle Kuzey-Batı kolunun Hyrkani (Gurgan) alt gurubunu teşkil etmektedir. Zazaca’nın diğer akraba olduğu diller arasında Talişi, Mazenderani, Semnani, Gileki, Tati, Herzendi, Kürtçe, Farsça sayılabilir. Gramer ve kimi önemli sözcükler açısından Zazaca’ya yakın olan diller Kuzey-İran’da, Hazar Denizi kıyısında konuşulan dillerdir. Onun dışında Anadolu’da konuşulan Kurmanci-Kürtçesiyle yüzyıllarca ortak coğrafya paylaştığından dolayı bir dil yaklaşımı olmuştur.[14](Tüm Akademik çevre tarafından benimsenen görüş)
Prof. Dr. J. Gippert ve P. Lecoq’un dil şemasında ise Zazaca, kuzeybatı İrani dillere dahil edilmektedir. [15] Ünlü dilbilimci MANN-HADANK da zazaların ayrı bir millet zazacanın da ayrı bir dil olduğunu söylemekte ve eserinde bununla ilgili kanıtlarını ortaya koymaktadır ve aynı eserde zaza milletinin özellikle sasaniler in kuruluşu sırasında ortaya çıktıkları ve zazacanın sasaniçeyle çok büyük benzerlikler gösterdiği dillendirilmekle kalmayıp esere göre sasanilerin zazaların kurduğu ilk devlet olma özelliği vardır [16]
Kürt olduğunu iddia edenler
Kemal Badıllı'nın anlattığına göre, Türkiye'deki Zazalar kendilerini asıl Kürt sayarak kendilerine Kird ve kendilerinin dışında kalan Kürtlere daha doğrusu Kurmanclara da –biraz da küçümseme ile müterafik olarak- Kirdasi (Kürdümsü, Kürtçük) derler ancak Kemal Badıllı aynı eserinde bunun doğru olmadığını ve zazaların ayrı bir millet olduğunu önemle vurgular. [17]Türk olduğunu iddia edenler
1990'lı yıllara kadar devlet politikası olarak, Kürtlerle beraber Zazaların öz Türk, dillerinin de Türkçe'nin lehçeleri olduğu propagandası yapılmıştır ancak Kemal Badıllı aynı eserinde zazaların ayrı bir millet olduğunu önemle vurgular.[1. Cermen dilleri: Batı Cermen Grubu:İngilizce, Almanca, Yidiş, Felemenkçe, Afrikaans, Flamanca, Frizce, Lüksemburgca. Kuzey Cermen Grubu: İsveççe, Norveççe, Danca, İzlandaca, Faroece.
2. Romans dilleri: Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce, Galiçya dili, Rumence, Katalanca, Provensal,Ladino, Retoromanşça. (Bu kolun çıkış dili, Latincedir.)
3. Slav dilleri: Rusça, Ukraynaca, Beyaz Rusça,(Sırpça, Hırvatça, Boşnakça), Lehçe, Bulgarca, Makedonca,Slovence, Slovakça, Çekçe.
4. Hint–İran dilleri: Hint Grubu: Sanskritçe, Bengalce, Paştu, Çingenece, (Hintçe, Urduca), Nepalce, Gucaratça, Racastanca, Biharca, Paharca, Konkanca, Oriya, Sinhala, Assamca, Keşmirce, Sindce, Pencapça. İran Grubu: Farsça, Kürtçe, Osetçe, Zazaca, Beluçice, Mazanderani, Gilaki.
Kaynak:Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yukarıdan da anlaşılacağı gibi Zazaca ve Kürtçe İrani Diller Gurubunda yer alan bir dildir,Yani Batı Cermen dilleri içerisinde yer alan İngilizce ve Almanca arasındaki fark Zazaca ve Kürtçe arasındaki fark gibidir.Bu da Zazacanın Kürtçe olmadığının kanıtıdır.
